Ngày 04/7/2011, Chính phủ ban hành Nghị định số 55/2011/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của tổ chức pháp chế; ngày 15/01/2015, Bộ Tư pháp đã ban hành Thông tư số 01/2015/TT-BTP hướng dẫn về nghiệp vụ thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các tổ chức pháp chế, Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Dương báo cáo kết quả thực hiện công tác pháp chế năm 2019 trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Nghị định số 55/2011/NĐ-CP và Thông tư số 01/2015/TT-BTP là cơ sở pháp lý để nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác pháp chế, nâng cao vị trí, vai trò và hiệu quả công tác pháp chế trong quản lý nhà nước và xã hội bằng pháp luật đặc biệt là trong điều kiện tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
(Cán bộ pháp chế tham gia buổi tập huấn nghiệp vụ do Sở Tư pháp tổ chức)
Mặc dù việc bố trí biên chế làm công tác pháp chế ở Sở, ngành còn gặp nhiều khó khăn do Thông tư của các Bộ chuyên ngành không quy định về việc thành lập phòng pháp chế tại các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân tỉnh; ngoài ra, thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, nhà nước về tinh giản biên chế, tinh gọn bộ máy Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25 tháng 10 năm 2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả nhưng trong năm 2019, trên cơ sở Nghị định số 55/2011/NĐ-CP và Thông tư số 01/2015/TT-BTP, được sự quan tâm, chỉ đạo của lãnh đạo UBND tỉnh và lãnh đạo các Sở, ngành, công tác pháp chế của tỉnh Bình Dương đã đạt được nhiều kết quả. Cụ thể là:
*Về công tác xây dựng văn bản:
Thực hiện các chức năng, nhiệm vụ theo quy định tại Điều 6 Nghị định số 55/2011/NĐ-CP, cán bộ làm công tác pháp chế tại các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân tỉnh tham mưu Thủ trưởng cơ quan chủ trì soạn thảo các văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền ban hành của Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân theo sự phân công của cấp có thẩm quyền, đảm bảo đúng tiến độ và chất lượng dự thảo văn bản quy phạm pháp luật; chủ trì hoặc phối hợp với các đơn vị, các phòng, ban trong cơ quan mình tham mưu cho Thủ trưởng cơ quan chuyên môn trong việc đề xuất, kiến nghị với Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để quản lý lĩnh vực chuyên ngành ở địa phương; tham gia góp ý văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước các cấp. Trong năm 2019, trên địa bàn tỉnh Bình Dương đã ban hành 73 văn bản quy phạm pháp luật, trong đó gồm 26 Nghị quyết và 47 Quyết định. Các văn bản trước khi ban hành đã được Sở Tư pháp thẩm định đảm bảo đúng trình tự, thủ tục theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015.
* Về công tác rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật:
Cán bộ pháp chế các sở, ngành của tỉnh đã phối hợp với Sở Tư pháp triển khai thực hiện nghiêm túc công tác hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật kỳ 2014 – 2018, kết quả hệ thống hóa đảm bảo tiến độ và chất lượng theo yêu cầu. Kết quả hệ thống hóa tại cấp tỉnh như sau: Tổng số văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân tỉnh được tập hợp để hệ thống hóa kỳ 2014-2018 là 962 văn bản; trong đó, số văn bản quy phạm pháp luật còn hiệu lực 466 văn bản; số văn bản hết hiệu lực, ngưng hiệu lực toàn bộ là 496 văn bản; số văn bản hết hiệu lực, ngưng hiệu lực một phần là 34 văn bản và số văn bản cần đình chỉ thi hành, ngưng hiệu lực, sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ hoặc ban hành mới là 90 văn bản.
Ngoài ra, theo yêu cầu của các Bộ và chỉ đạo của Uỷ ban nhân dân tỉnh; đội ngũ pháp chế các sở, ban, ngành liên quan phối hợp với Sở Tư pháp tiến hành thực hiện rà soát nhiều văn bản quy phạm pháp luật theo chuyên đề, lĩnh vực, địa bàn như: rà soát các văn bản quy phạm pháp luật do Trung ương và Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành về lĩnh vực hòa giải cơ sở ; rà soát các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động ,...
Thực hiện quy định tại Điều 157 Nghị định số 34/2016/NĐ-CP ngày 14 tháng 5 năm 2016 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật; cán bộ pháp chế đã phối hợp với Sở Tư pháp thực hiện rà soát 534 văn bản quy phạm pháp luật do Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành; trên cơ sở kết quả rà soát, Sở Tư pháp đã tham mưu Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành Quyết định số 242/QĐ-UBND ngày 22 tháng 01 năm 2020 về việc công bố Danh mục văn bản quy phạm pháp luật hết hiệu lực, ngưng hiệu lực toàn bộ hoặc một phần thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân tỉnh Bình Dương năm 2019 (67 văn bản văn bản quy phạm pháp luật hết hiệu lực toàn bộ và 10 văn bản)
*Về công tác kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật:
- Công tác tự kiểm tra: Sở Tư pháp đã tham mưu giúp Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện tự kiểm tra 47 văn bản quy phạm pháp luật do Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành và gửi đến Sở Tư pháp trong năm 2019 (đạt 100% văn bản do Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành), tăng 11 văn bản so với năm 2018. Qua kiểm tra không phát hiện văn bản có sai sót.
- Công tác kiểm tra theo thẩm quyền: Sở Tư pháp nhận được 08 văn bản quy phạm pháp luật do Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp huyện ban hành, gửi về Sở Tư pháp, giảm 04 văn bản so với năm 2018; thực hiện kiểm tra 08/08 văn bản, qua kiểm tra không phát hiện văn bản có sai sót.
*Về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật:
Trong năm 2019, toàn tỉnh đã tổ chức tuyên truyền được 42.319 cuộc (tăng 8.106 cuộc so với năm 2018) với hơn 1.943.221 lượt người tham dự; trong đó các sở, ngành tuyên truyền được 21.915 cuộc với 896.167 lượt người tham dự.
Hình thức tuyên truyền phong phú và đa dạng, phù hợp với đối tượng đặc thù, điều kiện thực tiễn của từng ngành, địa phương như: tổ chức hội nghị triển khai, tuyên truyền thông qua hệ thống truyền thanh cơ sở, báo, đài, mạng Internet, các hội thi tìm hiểu pháp luật; xây dựng tiểu phẩm pháp luật, tổ chức hoạt động trợ giúp pháp lý, hòa giải cơ sở; lồng ghép tuyên truyền trong các cuộc họp khu phố, ấp, sinh hoạt các câu lạc bộ, đặc biệt đẩy mạnh tuyên truyền thông qua các đợt biểu diễn văn hóa văn nghệ và tiểu phẩm tuyên truyền pháp luật…
Nội dung phổ biến giáo dục pháp luật tập trung tuyên truyền Hiến pháp năm 2013, các Bộ luật, Luật mới, các văn bản chính sách mới; nhiều sở, ngành tích cực triển khai phổ biến văn bản mới như: Sở Lao động, Thương binh và Xã hội, Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Tư pháp, Công an tỉnh, Sở Tài chính... việc tuyên truyền của các sở ngành tập trung nhiều vào các Luật, văn bản liên quan đến lĩnh vực tham mưu quản lý của ngành. Bên cạnh đó, các sở, ngành đã tập trung tuyên truyền vào nhiều nội dung mang tính thời sự như: Luật An ninh mạng; Luật Trẻ em, Bộ luật Hình sự; Bộ luật Dân sự, đất đai; an toàn giao thông; phòng, chống mại dâm, ma túy; tín dụng đen; phòng, chống HIV/AIDS; phòng cháy, chữa cháy; bình đẳng giới; xử lý vi phạm hành chính; bảo vệ môi trường; an toàn vệ sinh thực phẩm; quốc phòng – an ninh; tuyên truyền, phổ biến chủ trương, nhiệm vụ cải cách tư pháp và hoạt động tư pháp; cải cách hành chính,...
*Về công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật và kiểm tra việc thực hiện pháp luật:
Đối với lĩnh vực theo dõi thi hành pháp luật theo Kế hoạch của các Bộ, ngành Trung ương: Căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao và trên cơ sở kế hoạch theo dõi tình hình thi hành pháp luật của Bộ, ngành Trung ương, các sở, ban, ngành tỉnh cũng đã ban hành kế hoạch theo dõi tình hình thi hành pháp luật tại đơn vị mình với các lĩnh vực theo dõi như: Sở Tư pháp ban hành Kế hoạch số 530/KH-STP ngày 01 tháng 4 năm 2019 theo dõi tình hình thi hành Luật Hòa giải ở cơ sở trên địa bàn tỉnh năm 2019; Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch ban hành kế hoạch về thực hiện công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật năm 2019, trong đó trọng tâm là theo dõi công tác triển khai pháp luật xử lý vi phạm hành chính và kết quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực của ngành; Ban Quản lý các khu công nghiệp Bình Dương ban hành kế hoạch về theo dõi tình hình thi hành pháp luật của các doanh nghiệp và cải cách thủ tục hành chính năm 2019 của Ban Quản lý; Công an tỉnh ban hành kế hoạch về theo dõi, kiểm tra tình hình thi hành pháp luật năm 2019 trong lực lượng Công an tỉnh Bình Dương; Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh ban hành kế hoạch về theo dõi tình hình thi hành pháp luật trong lực lượng vũ trang tỉnh Bình Dương năm 2019...
Trong năm 2019, tỉnh Bình Dương đã triển khai thực hiện đầy đủ các hoạt động theo dõi thi hành pháp luật theo quy định tại Nghị định số 59/2012/NĐ-CP như: thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành tiến hành kiểm tra tình hình thi hành pháp luật về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động tại các Sở Y tế, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, Bảo hiểm xã hội tỉnh, Uỷ ban nhân dân thị xã Bến Cát; đoàn kiểm tra liên ngành thực hiện kiểm tra công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật, chuẩn tiếp cận pháp luật và Luật Hòa giải ở cơ sở tại Uỷ ban nhân dân huyện Bàu Bàng và Tỉnh đoàn Bình Dương; thực hiện 01 cuộc điều tra khảo sát về việc thi hành Luật Hòa giải ở cơ sở; thực hiện 02 đợt rà soát các văn bản do trung ương và Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành thuộc lĩnh vực hòa giải ở cơ sở và lĩnh vực bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động, ...
*Về công tác bồi thường nhà nước:
Năm 2019, Uỷ ban nhân dân tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 170/KH-UBND ngày 14 tháng 01 năm 2019 về việc ban hành Kế hoạch thực hiện công tác bồi thường nhà nước năm 2019. Trên cơ sở Kế hoạch của Uỷ ban nhân dân tỉnh, các sở, ngành căn cứ chức năng, nhiệm vụ của mình đã ban hành Kế hoạch riêng hoặc lồng ghép với Kế hoạch, Chương trình khác tại cơ quan, đơn vị.
Việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước: ngoài việc được thực hiện theo Kế hoạch triển khai Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước đã được Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành, các sở, ngành đã lồng ghép việc tuyên truyền về bồi thường nhà nước tại đơn vị mình thông qua sinh hoạt "Ngày pháp luật"; công tác tiếp công dân; tại các cuộc họp giao ban; Hội nghị sơ kết, tổng kết của đơn vị; trang bị văn bản liên quan đến bồi thường nhà nước tại Tủ sách pháp luật. Ngoài ra, việc tuyên truyền còn được thực hiện thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, hệ thống loa truyền thanh cơ sở, lồng ghép trong các buổi họp, hội nghị, sinh hoạt đoàn thể.... Thông qua hoạt động tuyên truyền phổ biến Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước đã giúp cán bộ, công chức và nhân dân nhận thức được ý nghĩa, vai trò của Luật cũng như trách nhiệm giải quyết bồi thường khi phát sinh yêu cầu bồi thường Nhà nước.
Trong năm 2019, cơ quan cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã và các cơ quan khác có trụ sở trên địa bàn tỉnh Bình Dương chưa có người thi hành công vụ gây thiệt hại phải bồi thường nhà nước; không là bị đơn, bị đơn dân sự hoặc người bị kiện trong các vụ án dân sự, vụ án hình sự hoặc vụ án hành chính có nội dung giải quyết bồi thường. Nhìn chung, đội ngũ pháp chế các sở, ngành tỉnh đã chủ trì, phối hợp với Sở Tư pháp giúp Thủ trưởng cơ quan thực hiện công tác bồi thường của Nhà nước theo quy định của pháp luật.
*Về công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp:
Cán bộ pháp chế các sở, ngành tỉnh đã phối hợp với Sở Tư pháp thực hiện tốt các hoạt động hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp trong phạm vi ngành, lĩnh vực quản lý; đồng thời, quán triệt đến cán bộ, công chức, viên chức trên địa bàn tỉnh nhận thức rõ hơn về nhiệm vụ thực hiện hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp. Thực hiện nghiêm túc việc tuyên truyền, công khai các chính sách, quy định pháp luật liên quan đến doanh nghiệp trên trang thông tin điện tử của tỉnh, của từng sở, ngành; tiếp nhận, giải đáp kịp thời các vướng mắc pháp luật của doanh nghiệp trong phạm vi ngành, lĩnh vực quản lý. Tỉnh tiếp tục duy trì hoạt động của Tổ tư vấn thủ tục hành chính và hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp tại Trung tâm Hành chính công của tỉnh. Trong năm 2019, Tổ tư vấn đã thực hiện tư vấn 123 vụ việc, trả lời thư vướng mắc của người dân, doanh nghiệp được 13 trường hợp.
Ngoài ra, tỉnh đã có Chuyên mục "hỗ trợ doanh nghiệp" trên Cổng thông tin điện tử của tỉnh, nhằm tạo kênh thông tin, tư vấn, hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp; tiếp tục thực hiện đăng tải các văn bản quy phạm pháp luật, các thủ tục hành chính, các văn bản chỉ đạo, điều hành, dự án, quy hoạch của tỉnh trên Cổng Thông tin điện tử của tỉnh, huyện, các Trang Thông tin điện tử của các sở, ban, ngành tỉnh, Công báo điện tử nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân tiếp cận được hỗ trợ về pháp lý, nhất là khi thực hiện các thủ tục hành chính, đáp ứng nhu cầu tìm hiểu pháp luật của doanh nghiệp.
*Về công tác tham mưu các vấn đề pháp lý và tham gia tố tụng:
Cán bộ pháp chế tham gia ý kiến về mặt pháp lý đối với việc xử lý các vấn đề trong phạm vi ngành, lĩnh vực quản lý nhà nước; có ý kiến về mặt pháp lý đối với các quyết định, văn bản chỉ đạo, điều hành quan trọng được thực hiện thường xuyên, liên tục thông qua các cuộc họp khi có vụ việc hay thông qua hình thức gửi lấy ý kiến bằng văn bản.
Trong năm 2019, Trung tâm trợ giúp pháp lý thuộc Sở Tư pháp đã tham gia bảo vệ quyền lợi qua các giai đoạn tố tụng, tham gia tố tụng 189 vụ việc (tăng 57 vụ so với năm 2018). Đại diện ngoài tố tụng 12 vụ việc (tăng 07 vụ so với năm 2018) chủ yếu cho các đối tượng là trẻ em, người có công với cách mạng, người bị buộc tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính…
Từ những kết quả trên cho thấy, trong năm 2019, công tác pháp chế trên địa bàn tỉnh Bình Dương đã được triển khai thực hiện nghiêm túc. Sở Tư pháp đã tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện các nhiệm vụ công tác pháp chế có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với bối cảnh thực hiện tinh giản biên chế như hiện nay.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được nêu trên, trong năm 2019 công tác pháp chế của tỉnh còn một số khó khăn, hạn chế như sau:
- Đội ngũ người làm công tác pháp chế có nhiều biến động và phải kiêm nhiệm nhiều việc phần nào ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả công tác pháp chế.
- Một số Sở, ngành chưa quan tâm đúng mức đối với công tác tư pháp, pháp chế, dẫn đến sự phối hợp với các phòng, đơn vị với cán bộ pháp chế trong quá trình triển khai các nghiệp vụ pháp chế vẫn chỉ mang tính hình thức, chưa đi vào bản chất, hiệu quả chưa cao.
- Về cơ chế chính sách: Theo quy định tại Khoản 2 Điều 12 Nghị định số 55/2011/NĐ-CP quy định: "Công chức, cán bộ và viên chức pháp chế quy định tại Khoản 1, Khoản 2 và Khoản 3 Điều 11 Nghị định này được hưởng phụ cấp ưu đãi theo nghề". Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có văn bản hướng dẫn quy định chế độ chính sách đãi ngộ hợp lý, thu hút cán bộ làm công tác pháp chế.
Một số kiến nghị, đề xuất đến Bộ, ngành Trung ương để triển khai thực hiện tốt hơn nhiệm vụ công tác pháp chế trong thời gian tới:
- Bộ Tư pháp và các bộ, ngành có liên quan đề xuất Chính phủ sớm ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung thay thế Nghị định số 55/2011/NĐ-CP và hướng dẫn về biên chế để kiện toàn đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức pháp chế cho phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương.
- Bộ Tài chính ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện về phụ cấp ưu đãi nghề cho cán bộ, công chức, viên chức làm công tác pháp chế được quy định tại Khoản 2 Điều 12 Nghị định số 55/2011/NĐ-CP.
- Bộ Tư pháp tăng cường công tác tập huấn, đào tạo chuyên sâu; thường xuyên biên soạn tài liệu, sổ tay hướng dẫn nghiệp vụ đối với công tác pháp chế ở địa phương và các doanh nghiệp nhà nước./.