Quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng; Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược Cải cách tư pháp đến năm 2020, trong những năm qua, Tỉnh ủy và Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Dương đã lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác cải cách tư pháp có trọng tâm, trọng điểm và đạt được những kết quả nổi bật, chỉ đạo các cơ quan tư pháp của tỉnh, trong đó có Sở Tư pháp thực hiện thường xuyên nhiệm vụ tham gia xây dựng, hoàn thiện các chính sách, pháp luật. Sở Tư pháp tỉnh Bình Dương với vai trò là cơ quan tư pháp địa phương, thực hiện chức năng tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân tỉnh quản lý nhà nước các lĩnh vực theo luật định, trong đó có công tác quản lý nhà nước về công chứng, luật sư, tư vấn pháp luật, bán đấu giá tài sản, giám định tư pháp, thừa phát lại đã hoàn thành các nhiệm vụ đề ra, đạt được những kết quả tích cực, góp phần vào tiến trình cải cách tư pháp ở địa phương.
I. Việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật, các chính sách về công chứng, luật sư, tư vấn pháp luật, bán đấu giá tài sản, giám định tư pháp, thừa phát lại
- Nhằm triển khai thi hành đồng bộ, thống nhất và có hiệu quả các văn bản pháp luật, các chính sách của Nhà nước về công chứng, luật sư, tư vấn pháp luật, bán đấu giá tài sản, giám định tư pháp, thừa phát lại, Sở Tư pháp đặc biệt chú trọng công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Bên cạnh việc xây dựng nội dung tuyên truyền cô đọng, súc tích, dễ hiểu, dễ nhớ thì hình thức tuyên truyền cũng rất đa dạng, phong phú như tổ chức hội nghị; phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông xây dựng chuyên trang pháp luật trên Trang thông tin điện tử của Ủy ban nhân dân tỉnh, của sở, ngành có liên quan; phối hợp với Báo Bình Dương, Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh Bình Dương viết tin, bài; tuyên truyền rộng rãi qua hệ thống loa, đài truyền thanh của các xã, phường, thị trấn; lồng ghép việc phổ biến quy định pháp luật qua việc trợ giúp pháp lý; phát hành tờ gấp pháp luật (trung bình hàng năm Sở Tư pháp phát hành khoảng 20.000 tờ gấp pháp luật đối với mỗi lĩnh vực).
Ngoài ra, đối với một số lĩnh vực luôn nhận được sự quan tâm của nhiều tầng lớp nhân dân như công chứng, thừa phát lại, đấu giá tài sản, Sở Tư pháp còn tổ chức thực hiện chương trình tư vấn pháp luật trực tiếp trên sóng phát thanh 92,5 MHz nhằm kịp thời đáp ứng nhu cầu tìm hiểu pháp luật và giải đáp các khó khăn, vướng mắc của người dân.
- Công bố, tiếp nhận và giải quyết các thủ tục hành chính
Trên cơ sở quyết định công bố thủ tục hành chính của Bộ Tư pháp, Sở Tư pháp đã tham mưu Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành quyết định công bố thủ tục hành chính đối với các lĩnh vực thuộc phạm vi chức năng quản lý của Sở Tư pháp. Các thủ tục hành chính được đăng tải công khai trên Trang Thông tin hành chính công của tỉnh, Trang thông tin điện tử của Sở Tư pháp tạo điều kiện thuận lợi cho cá nhân, tổ chức tìm hiểu và thực hiện.
Việc tiếp nhận và giải quyết các thủ tục hành chính được thực hiện công khai, minh bạch, nhanh chóng, đúng pháp luật. Tăng cường việc ứng dụng công nghệ thông tin vào tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính, một số thủ tục hành chính đơn giản thì thực hiện việc tiếp nhận hồ sơ qua mạng (scan hồ sơ và gửi qua email). Từ năm 2015 đến nay, Sở Tư pháp đã giải quyết 461 thủ tục hành chính, trong đó công chứng 235 việc, luật sư 127 việc, tư vấn pháp luật 5 việc, đấu giá tài sản 35 việc, thừa phát lại 59 việc.
II. Công tác quản lý nhà nước về công chứng, luật sư, tư vấn pháp luật, bán đấu giá tài sản, giám định tư pháp, thừa phát lại trong tiến trình cải cách tư pháp tại Bình Dương
1. Công chứng
- Sở Tư pháp đã tham mưu UBND tỉnh thành lập các Văn phòng công chứng theo đúng quy định. Đến nay trên toàn tỉnh có 29 tổ chức hành nghề công chứng (02 Phòng công chứng và 27 Văn phòng công chứng) với tổng số 69 công chứng viên đang hành nghề. Sở Tư pháp phối hợp với Hội Công chứng viên tỉnh tổ chức bồi dưỡng nghiệp vụ công chứng hàng năm cho đội ngũ công chứng viên, chuyên viên nghiệp vụ; tổ chức Tọa đàm với sự tham gia của đại diện Ngân hàng nhà nước Chi nhánh tỉnh Bình Dương, Sở Tài nguyên và Môi trường (Văn phòng đăng ký đất đai tỉnh, các Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai cấp huyện) và các tổ chức hành nghề công chứng nhằm trao đổi, thảo luận và giải quyết một số khó khăn, vướng mắc trong hoạt động công chứng. Bên cạnh đó, việc chỉ đạo tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc của sở cũng được thực hiện thường xuyên và kịp thời.
- Đã xây dựng cơ bản hoàn thiện cơ sở dữ liệu công chứng và đang triển khai áp dụng cơ sở dữ liệu công chứng đến tất cả các TCHNCC trên địa bàn tỉnh, thời gian tới, sẽ tiếp tục nâng cấp, hoàn thiện Cơ sở dữ liệu công chứng theo hướng hiện đại, phù hợp với thực tế phát triển công nghệ thông tin như hiện nay.
- Để tăng cường công tác quản lý nhà nước về công chứng, chứng thực, đảm bảo an ninh, trật tự, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, Sở Tư pháp đã chủ động phối hợp với Công an tỉnh ký kết Quy chế phối hợp số 427/QCPH/STP-CAT ngày 06/4/2018 trong công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực công chứng, chứng thực trên địa bàn tỉnh. Đây là điểm mới nổi bật trong quản lý nhà nước về công chứng, chứng thực tại Bình Dương (Quy chế góp phần tạo ra sự thống nhất, kịp thời trong quy trình tiếp nhận, xử lý thông tin, vụ việc có dấu hiệu tội phạm liên quan đến công chứng, chứng thực).
- Một số khó khăn, vướng mắc:
+ Tại Khoản 2 Điều 4 Thông tư số 06/2015/TT-BTP quy định "Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày ghi tên người được đăng ký hành nghề vào Danh sách công chứng viên, Sở Tư pháp phải đăng tải Danh sách này trên Cổng thông tin điện tử của Sở Tư pháp, đồng thời gửi Bộ Tư pháp để lập danh sách theo dõi chung".
+ Tại Khoản 1 Điều 5 Thông tư số 06/2015/TT-BTP quy định "Trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày Bộ trưởng Bộ Tư pháp quyết định miễn nhiệm công chứng viên theo quy định tại khoản 4 Điều 15 của Luật công chứng, hoặc trong thời hạn 07 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được thông báo của tổ chức hành nghề công chứng theo quy định tại khoản 3 Điều 35 của Luật công chứng, Sở Tư pháp nơi công chứng viên đăng ký hành nghề xóa đăng ký hành nghề, ra quyết định thu hồi Thẻ công chứng viên và gửi quyết định này cho người bị thu hồi Thẻ, tổ chức hành nghề công chứng nơi người đó hành nghề và Bộ Tư pháp, đồng thời đăng tải thông tin về việc thu hồi Thẻ trên Cổng thông tin điện tử của Sở Tư pháp".
Hiện nay, trên Trang thông tin Bổ trợ tư pháp đã có mục danh sách công chứng viên nhưng chưa được cập nhật nội dung, do đó, khi giải quyết các thủ tục hành chính liên quan đến thành lập Văn phòng công chứng, đăng ký hành nghề và cấp Thẻ công chứng viên, Sở Tư pháp phải gửi văn bản xác minh thông tin hành nghề của công chứng viên tại các tỉnh thành khác để đảm bảo quy định công chứng viên hành nghề tại một tổ chức hành nghề công chứng theo Điểm b Khoản 2 Điều 17 Luật Công chứng.
2. Luật sư
- Trong tiến trình cải cách tư pháp, nhằm phát triển đội ngũ luật sư đủ về số lượng, có phẩm chất chính trị, đạo đức, có trình độ chuyên môn, tỉnh Bình Dương đã triển khai thực hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước về luật sư, trong đó chú trọng nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về luật sư; đồng thời, đảm bảo phát huy tốt nhất vai trò tự quản của tổ chức xã hội - nghề nghiệp của luật sư.
- Tính đến nay, toàn tỉnh có 141 luật sư thuộc Đoàn Luật sư tỉnh Bình Dương và 40 người tập sự hành nghề luật sư. Tổng số các tổ chức hành nghề luật sư tỉnh là 42 (trong đó có: 29 văn phòng luật sư, 01 công ty luật TNHH hai thành viên trở lên, 11 công ty luật TNHH MTV, 01 công ty luật hợp danh), 11 Văn phòng giao dịch, 03 luật sư hành nghề với tư cách cá nhân. Ngoài đội ngũ luật sư của tỉnh, tỉnh Bình Dương cũng đang là địa bàn thu hút số lượng luật sư các tỉnh, thành phố trung ương khác đến hành nghề dưới hình thức gia nhập Đoàn Luật sư tỉnh; mở chi nhánh tổ chức hành nghề luật sư, số lượng luật sư, chi nhánh tăng đều qua các năm, hiện nay toàn tỉnh có 45 chi nhánh tổ chức hành nghề luật sư (trong năm 2018, đội ngũ luật sư đã thực hiện 1.968 vụ việc, trong đó: tham gia tố tụng là 471 vụ việc, đại diện ngoài tố tụng 36 vụ việc, tư vấn pháp luật là 655 vụ việc, trợ giúp pháp lý miễn phí 382 vụ việc, dịch vụ pháp lý khác 424 vụ việc. Tổng doanh thu: 10.608.900.334 đồng. Tổng số thuế đã nộp cho Nhà nước: 840.930.282 đồng).
- Chất lượng hoạt động các luật sư và tổ chức hành nghề luật sư trên địa bàn tỉnh Bình Dương đã từng bước được nâng cao, góp phần tích cực vào việc bảo vệ quyền của bị can, bị cáo và các đương sự trước Toà, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, nâng cao ý thức pháp luật cho nhân dân, các doanh nghiệp và các tổ chức xã hội khác. Bên cạnh đó, các tổ chức hành nghề luật sư còn hỗ trợ hiệu quả cho các cá nhân, doanh nghiệp thông qua hoạt động tư vấn pháp luật và các dịch vụ pháp lý khác trong các lĩnh vực kinh tế, đầu tư, thương mại, hình sự, dân sự, lao động, hôn nhân gia đình...Đặc biệt luật sư đã thể hiện tích cực vai trò xã hội thông qua các hoạt động trợ giúp pháp lý.
- Để triển khai Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Luật sư, Đề án phát triển đội ngũ luật sư và Chiến lược phát triển hành nghề luật sư đến năm 2020 trên địa bàn tỉnh Bình Dương, Sở Tư pháp tỉnh Bình Dương đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 178/QĐ-UBND ngày 26/01/2015; tham mưu xây dựng Quyết định số 2539/QĐ-UBND ngày 02/10/2015 của Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Dương về việc ủy quyền Giám đốc Sở Tư pháp thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn trong việc quản lý nhà nước và hành nghề luật sư. Ngoài ra, Sở Tư pháp đã xây dựng và tham mưu UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2600/QĐ-UBND ngày 21/10/2014 về việc Phương án tăng cường sự tham gia của luật sư trong việc tư vấn pháp luật, giải quyết khiếu nại, tố cáo, góp ý các chính sách thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân tỉnh.
- Nhằm đáp ứng tình hình nhiệm vụ mới của Sở Tư pháp và Đoàn Luật sư theo quy định của pháp luật hiện hành và bao quát toàn bộ các nhiệm vụ của Sở Tư pháp và Đoàn Luật sư, ngày 06/7/2017, Sở Tư pháp và Đoàn Luật sư đã thống nhất ký kết Quy chế Phối hợp trong công tác quản lý hoạt động hành nghề luật sư và phối hợp về một số hoạt động thuộc công tác tư pháp khác trên địa bàn tỉnh Bình Dương, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác phối hợp và quản lý nhà nước về hoạt động hành nghề luật sư trên địa bàn tỉnh.
- Một số khó khăn, vướng mắc:
+ Số lượng và chất lượng của luật sư trong Đoàn tuy có phát triển nhưng vẫn còn hạn chế so với yêu cầu chung và yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế nói riêng. Các luật sư đa phần yếu về ngoại ngữ nên khả năng giao tiếp, làm việc trực tiếp với khách hàng là người nước ngoài còn hạn chế. Các luật sư đa phần hành nghề trong lĩnh vực tố tụng, hoạt động riêng lẻ, độc lập, chưa liên kết với nhau để thành lập, tổ chức, hoạt động trong những tổ chức hành nghề luật sư quy mô lớn. Đây là những trở ngại cho quá trình phát triển luật sư đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế của địa phương;
+ Về thực hiện chế độ báo cáo định kỳ: Tại Khoản 2 Điều 34 Thông tư 17/2011/TT-BTP ngày 14/10/2011 của Bộ Tư pháp quy định:
"Định kỳ 6 tháng và hàng năm, tổ chức hành nghề luật sư Việt Nam, luật sư hành nghề với tư cách cá nhân có trách nhiệm lập báo cáo về tổ chức và hoạt động của mình gửi Đoàn Luật sư và Sở Tư pháp nơi có trụ sở của tổ chức hành nghề luật sư hoặc nơi có địa điểm giao dịch của luật sư hành nghề với tư cách cá nhân; tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài tại Việt Nam có trách nhiệm lập báo cáo về tổ chức và hoạt động luật sư gửi Bộ Tư pháp và Sở Tư pháp nơi có trụ sở của tổ chức hành nghề luật sư.
Báo cáo 6 tháng của tổ chức hành nghề luật sư Việt Nam, luật sư hành nghề với tư cách cá nhân và tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài tại Việt Nam được gửi trước ngày 05/4 hàng năm và báo cáo năm được gửi trước ngày 05/10 hàng năm".
Tại Khoản 1 Điều 32 Luật Luật sư 2006 (đã được sửa đổi bổ sung năm 2012) quy định:
"Tổ chức hành nghề luật sư bao gồm:
a) Văn phòng luật sư;
b) Công ty luật"
Nếu căn cứ theo 2 quy định trên thì chi nhánh của tổ chức hành nghề luật sư (các chi nhánh của tổ chức hành nghề luật sư địa phương khác) không phải gửi báo cáo về tình hình tổ chức và hoạt động đến Sở Tư pháp tỉnh Bình Dương. Do đó, Sở Tư pháp khó có thể nắm được tình hình tổ chức và hoạt động của các chi nhánh.
3. Đấu giá tài sản
Để triển khai thi hành Luật Đấu giá tài sản kịp thời, thống nhất, đồng bộ và hiệu quả, Sở Tư pháp đã tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Kế hoạch số 2128/KH-UBND ngày 30/5/2017 về triển khai thi hành Luật Đấu giá tài sản trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Trên cơ sở Kế hoạch số 2128/KH-UBND, 7/9 huyện, thị và thành phố của tỉnh cũng đã ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật phù hợp với tình hình thực tiễn từng đơn vị. Chủ động tổ chức Hội nghị triển khai Luật đấu giá tài sản và Kế hoạch số 2128/KH-UBND cho các sở ngành có liên quan và các tổ chức hành nghề đấu giá tài sản trên địa bàn tỉnh, phối hợp với các địa phương trên địa bàn tỉnh tổ chức triển khai tập huấn sâu rộng Luật đấu giá tài sản.
Ngoài ra, Sở Tư pháp đã phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư rà soát các doanh nghiệp đấu giá trên địa bàn tỉnh thành lập trước ngày 01/7/2017, đặc biệt là các doanh nghiệp hoạt động đa ngành nghề có kinh doanh dịch vụ đấu giá tài sản nhằm đôn đốc, chỉ đạo các doanh nghiệp thực hiện việc chuyển đổi hoạt động đúng thời hạn quy định của Luật Đấu giá tài sản.
Đồng thời, thực hiện Công văn số 3319/BTP-BTTP ngày 13/9/2017 của Bộ Tư pháp về thi hành Luật đấu giá tài sản, vừa qua, Sở Tư pháp đã tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Quyết định số 28/2018/QĐ-UBND ngày 11/10/2018 "Quy định về đấu giá quyền sử dụng đất để giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất trên địa bàn tỉnh Bình Dương". Nội dung chủ yếu của Quy định về đấu giá quyền sử dụng đất để giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất trên địa bàn tỉnh Bình Dương gồm: quỹ đất được đấu giá, việc xác định giá khởi điểm đấu giá quyền sử dụng đất, phương án đấu giá quyền sử dụng đất, phê duyệt kết quả đấu giá quyền sử dụng đất, nộp tiền sử dụng đất, tiền thuê đất sau khi trúng đấu giá, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giao đất cho người trúng đấu giá; các nội dung khác không thuộc trình tự, thủ tục đấu giá, đảm bảo phù hợp với quy định của pháp luật về đất đai và pháp luật hiện hành có liên quan; quy định trách nhiệm tổ chức thực hiện của các sở ngành, cơ quan, tổ chức có liên quan đến Quyết định số 28/2018/QĐ-UBND.
Hiện nay, tỉnh Bình Dương có 01 Trung tâm, 12 doanh nghiệp đấu giá, 09 Chi nhánh, 04 Văn phòng đại diện với tổng số 38 đấu giá viên.
- Một số khó khăn, vướng mắc
+ Một số doanh nghiệp đấu giá tài sản, chi nhánh doanh nghiệp đấu giá tài sản có tình trạng "đánh trống ghi tên", chỉ đăng ký hoạt động nhưng từ lúc thành lập đến nay chưa phát sinh hoạt động đấu giá tài sản nào.
+ Một số doanh nghiệp chưa thực hiện tốt chế độ báo cáo tình hình tổ chức và hoạt động cho Sở Tư pháp, gây không ít khó khăn trong công tác quản lý.
4. Giám định tư pháp
Hoạt động giám định tư pháp luôn nhận được sự quan tâm lãnh đạo của Ủy ban nhân dân tỉnh, một số lãnh đạo Sở chuyên môn quản lý về lĩnh vực giám định tư pháp như: Sở Y tế, Công an tỉnh, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch, Sở Công Thương, Cục Thuế, Cục Hải quan, Sở Giao thông-Vận tải, Sở Xây dựng, Chi Cục Kiểm lâm thuộc Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn…, bên cạnh đó, địa phương còn nhận được sự quan tâm, hướng dẫn của Bộ Tư pháp, hướng dẫn của Viện Kỹ thuật hình sự, Viện Pháp Y…, qua đó, giúp công tác triển khai Luật Giám định tư pháp và các văn bản hướng dẫn thi hành được hiệu quả, cụ thể:
- Việc tham mưu các văn bản triển khai thực hiện Luật Giám định tư pháp và các văn bản hướng dẫn thi hành được kịp thời, đầy đủ, phù hợp với tình hình thực tiễn tại địa phương. Đặc biệt, Sở Tư pháp đã tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh trình Hội đồng nhân dân tỉnh thông qua Nghị quyết số 35/2014/NQ-HĐND ngày 10/12/2014 về chế độ hỗ trợ công tác pháp y, tâm thần, kỹ thuật hình sự trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Trên cơ sở đó, ngày 22/12/2014, Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Quyết định số 65/2014/QĐ-UBND về việc quy định chế độ hỗ trợ công tác pháp y, tâm thần, kỹ thuật hình sự trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Hàng năm, tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh rà soát, lập và công bố danh sách người, tổ chức giám định tư pháp, tổ chức giám định tư pháp theo vụ việc đúng quy định.
- Trong năm 2017, Sở Tư pháp tỉnh Bình Dương đã tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành kế hoạch số 2542/KH-UBND ngày 22/6/2017 của Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Dương về việc tổ chức bồi dưỡng kiến thức pháp lý cho người giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh Bình Dương năm 2017, theo đó Lớp học đã diễn ra từ ngày 13/12/2017 đến ngày 15/12/2017 với sự tham gia của gần 60 giám định viên tư pháp, người làm công tác giám định trên địa bàn tỉnh. Lớp bồi dưỡng đã cung cấp các kiến thức pháp lý cơ bản trong lĩnh vực giám định tư pháp, giúp các học viên hiểu rõ hơn về vị trí, vai trò của hoạt động giám định trong hoạt động tố tụng từ đó hỗ trợ cho công tác giám định tại cơ quan, đơn vị.
- Thực hiện công văn số 3256/BTP-BTTP ngày 31/8/2018 của Bộ Tư pháp về việc tổng kết thi hành Luật Giám định tư pháp, Sở Tư pháp đã kịp thời tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh báo cáo kết quả 05 năm thi hành Luật Giám định tư pháp về Bộ Tư pháp theo thời hạn quy định.
Hiện nay trên địa bàn tỉnh có 02 tổ chức Giám định tư pháp: Trung tâm Pháp Y thuộc Sở Y tế và Phòng Kỹ thuật Hình sự thuộc Công an tỉnh, chưa có văn phòng giám định tư pháp. Về đội ngũ người giám định tư pháp, toàn tỉnh có 94 người giám định tư pháp (88 giám định viên tư pháp, 06 người giám định tư pháp theo vụ việc).
Về kết quả hoạt động: trong năm 2018, đã thực hiện 3265 vụ việc, trong đó: lĩnh vực pháp y là 774 vụ việc, pháp y tâm thần là 68 vụ việc, kỹ thuật hình sự là 1665 vụ việc, tài chính 664 vụ việc, lĩnh vực khác 94 vụ.
- Một số khó khăn, vướng mắc
+ Quyết định số 01/2014/QĐ-TTg đã cụ thể hóa một phần chính sách đãi ngộ của Nhà nước nhằm động viên, khích lệ đối với đội ngũ người giám định tư pháp. Tuy nhiên, theo đánh giá của các sở, ngành, tổ chức giám định và thực tiễn áp dụng các chính sách nêu trên cho thấy: Chế độ bồi dưỡng đối với người giám định tư pháp và người giúp việc cho người giám định tư pháp vẫn còn thấp so với tính chất đặc thù công việc và điều kiện kinh tế xã hội hiện nay. Đây là một trong những lý do cơ bản dẫn đến tình trạng người làm giám định tư pháp chuyên trách không yên tâm gắn bó với công việc giám định cũng như không động viên được những người giám định tư pháp kiêm nhiệm tích cực tham gia hoạt động giám định tư pháp; đồng thời, các chuyên gia giỏi trong các ngành, lĩnh vực không muốn tham gia hoạt động giám định tư pháp.
+ Luật Giám định tư pháp cũng còn một số bất cập so với thực tiễn áp dụng như: Tại Điều 10 Luật Giám định tư pháp quy định các trường hợp miễn nhiệm giám định viên tư pháp, tuy nhiên không quy định trường hợp miễn nhiệm do chuyển công tác đến đơn vị khác và không còn thực hiện hoạt động giám định, dẫn đến số lượng giám định viên tư pháp theo thống kê hằng năm không phản ánh đúng số lượng giám định viên đang hoạt động thực tế tại địa phương; Về quy định bổ nhiệm lại giám định viên tư pháp: Pháp luật chưa quy định việc bổ nhiệm lại hoặc cấp lại quyết định bổ nhiệm trong trường hợp quyết định bổ nhiệm giám định viên tư pháp bị rách, bị mất hoặc bị thất lạc.
5. Thừa phát lại
Thực hiện chủ trương xã hội hóa một số hoạt động liên quan đến Thi hành án dân sự và Toà án phù hợp với Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, đồng thời để góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả Thi hành án dân sự, giảm tải cho hoạt động của hệ thống cơ quan nhà nước, bảo đảm cho người dân được phục vụ tốt hơn, Ủy ban nhân dân tỉnh định hướng phát triển hệ thống Văn phòng Thừa phát lại tại 09/9 đơn vị hành chính cấp huyện trên địa bàn tỉnh đảm bảo phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. Từ năm 2013 đến nay, tỉnh đã ban hành 02 Đề án thực hiện chế định Thừa phát lại trên địa bàn tỉnh Bình Dương, 01 Đề án trong giai đoạn thí điểm và 01 Đề án thực hiện chính thức chế định thừa phát lại kể từ năm 2016. Đây là cơ sở pháp lý để giúp Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện tốt yêu cầu và nhiệm vụ mới đặt ra. Các đề án đã xác định quan điểm, mục tiêu và lộ trình thực hiện chế định Thừa phát lại tại địa phương phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và định hướng phát triển của Chính phủ.
Đồng thời, qua theo dõi các văn bản pháp luật về thừa phát lại, nhận thấy:
+ Pháp luật chưa có quy định cụ thể về thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm đối với hoạt động Thừa phát lại, chỉ quy định chung chung các hình thức xử lý vi phạm đối với Thừa phát lại và Văn phòng Thừa phát, không quy định từng loại việc và mức độ vi phạm cụ thể. Ví dụ trường hợp Sở Tư pháp phát hiện nội dung lập vi bằng không đúng quy định pháp luật thì hậu quả pháp lý chỉ là vi bằng không được đăng ký và không có giá trị pháp lý, chưa có chế tài đảm bảo tính răn đe.
+ Về việc phân định nội dung, phạm vi lập vi bằng tại Công văn số 4003/BTP-TCTHADS ngày 19/9/2014 của Tổng cục Thi hành án dân sự về việc hướng dẫn một số nội dung trong hoạt động TPL đã hướng dẫn tương đối cụ thể phạm vi, thẩm quyền lập vi bằng. Tuy nhiên, trên thực tế, việc xác định các trường hợp không thuộc phạm vi lập vi bằng còn gặp nhiều khó khăn phân định giữa chứng thực chữ ký, công chứng và lập vi bằng trong một số trường hợp còn mơ hồ.
Do đó, để tiếp tục thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật về Thừa phát lại và các văn bản pháp luật hiện hành có liên quan, ngày 12/7/2018, Sở Tư pháp ban hành công văn về việc hướng dẫn hoạt động thừa phát lại, có nội dung: "Khi lập vi bằng, Thừa phát lại phải giải thích rõ ràng quyền, nghĩa vụ của các bên trong việc yêu cầu lập vi bằng và giá trị pháp lý của vi bằng, tránh trường hợp người dân "hiểu nhầm" vi bằng của Thừa phát lại với văn bản công chứng, chứng thực theo quy định của pháp luật về công chứng, chứng thực, đồng thời không lập vi bằng đối với các trường hợp đã được pháp luật về thừa phát lại quy định, các văn bản hướng dẫn của Bộ Tư pháp và các văn bản pháp luật hiện hành có liên quan như: Không lập vi bằng đối với các hành vi, sự kiện nhằm mục đích thực hiện việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất trái quy định pháp luật; Không lập vi bằng đối với các hành vi, sự kiện nhằm thực hiện các giao dịch dân sự thuộc thẩm quyền công chứng của các tổ chức hành nghề công chứng hoặc thuộc thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân các cấp dưới hình thức vi bằng ghi nhận sự tồn tại một thỏa thuận, một cam kết, lời trình bày của các bên có nội dung như: mua bán, chuyển nhượng, tặng cho, cho thuê, cho mượn, thỏa thuận phân chia di sản, từ chối nhận di sản, phân chia tài sản trong thời kỳ hôn nhân theo quy định pháp luật đối với các tài sản (quyền sử dụng đất, nhà ở, công trình xây dựng gắn liền với đất, ô tô, xe máy,…)" nhằm định hướng cho các Văn phòng thừa phát lại hoạt động ổn định, đi vào nề nếp và đúng quy định của pháp luật, góp phần phát triển ổn định kinh tế - xã hội tại địa phương.
Đến nay, trên địa bàn tỉnh Bình Dương có 05 Văn phòng thừa phát lại với đội ngũ 16 thừa phát lại đang hành nghề tại các tổ chức này. Các thừa phát lại trên địa bàn tỉnh chủ yếu là những người có nhiều năm kinh nghiệm trong công tác thi hành án dân sự, đây cũng là thuận lợi trong quá trình tổ chức và hoạt động thừa phát lại tại địa phương.
Về kết quả hoạt động: Trong năm 2018 các Văn phòng đã tống đạt văn bản, giấy tờ theo yêu cầu của Tòa án và cơ quan thi hành án dân sự: 16.209 văn bản, trong đó tống đạt văn bản, giấy tờ theo yêu cầu của cơ quan Tòa án là 15.154 văn bản và cơ quan Thi hành án 1055 văn bản; Xác minh điều kiện thi hành án: Chưa phát sinh; Tổ chức thi hành bản án, quyết định: Chưa phát sinh; Lập vi bằng: 4.690 vi bằng. Về doanh thu: Các Văn phòng Thừa phát lại đã thu được: 6.929.126.000 đồng, trong đó: chi phí lập vi bằng 5.503.000.000 đồng; chi phí tống đạt 1.426.126.000 đồng (1.334.986.000 đồng của Tòa án và 91.140.000 đồng của cơ quan thi hành án dân sự).
6. Tư vấn pháp luật
- Nhận thức được tầm quan trọng của công tác tư vấn pháp luật, ngay sau khi Nghị định số 77/2008/NĐ-CP được ban hành, Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo Sở Tư pháp phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai, quán triệt các quy định của pháp luật về tư vấn pháp luật đến các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, cơ sở đào tạo trên địa bàn tỉnh. Ủy ban nhân dân tỉnh đã bố trí trụ sở hoạt động, hỗ trợ cơ sở vật chất cho các trung tâm tư vấn pháp luật, qua đó đã tạo điều kiện thuận lợi cho các trung tâm hoạt động có hiệu quả. Sở Tư pháp đã phối hợp với Liên đoàn lao động tỉnh xây dựng Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý cho người lao động trong các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bình Dương.
- Hàng năm, Sở Tư pháp tổ chức ngày pháp luật cho tối tượng là công nhân lao động tại các Khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh, trong đó, đã lồng ghép nội dung tư vấn pháp luật miễn phí cho người lao động với sự tham gia của các Phòng, đơn vị sự nghiệp thuộc sở và trên 20 luật sư thành viên thuộc Đoàn luật sư tỉnh Bình Dương.
Trên địa bàn tỉnh Bình Dương có 04 tư vấn viên pháp luật, 02 luật sư hành nghề với tư cách cá nhân, 20 cộng tác viên tư vấn pháp luật làm việc 03 trung tâm tư vấn pháp luật: Trung tâm Tư vấn pháp luật Công đoàn tỉnh Bình Dương, Trung tâm Tư vấn pháp luật Hội Luật gia tỉnh Bình Dương và Trung tâm Tư vấn pháp luật Đoàn Luật sư tỉnh Bình Dương.
Về kết quả hoạt động tư vấn pháp luật: Từ ngày 01/10/2017 đến 30/9/2018 đã tư vấn miễn phí 2860 vụ việc với hơn 8000 lượt người tư vấn pháp luật. Nội dung tư vấn đa dạng trong các lĩnh vực pháp luật về công đoàn, lao động, hành chính, hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình…Đối tượng tư vấn gồm nhiều thành phần khác nhau, chủ yếu là công đoàn viên, người lao động, người nghèo... Hoạt động trợ giúp pháp lý được chú trọng như: hỗ trợ lập hồ sơ khiếu nại, hòa giải 198 trường hợp; hướng dẫn và hỗ trợ khiếu kiện 47 trường hợp.
- Một số khó khăn, vướng mắc:
Kinh phí hoạt động còn hạn hẹp do hoạt động của các Trung tâm chủ yếu là tư vấn không có thù lao. Trụ sở tuy đáp ứng yêu cầu hoạt động nhưng ở vị trí chưa thuận lợi, gây khó khăn trong việc liên hệ tư vấn của người dân. Nhân lực tại các Trung tâm còn mỏng, chưa đáp ứng đủ yêu cầu hoạt động trong các công việc đòi hỏi có nhiều nhân lực như công tác tư vấn pháp luật lưu động, cấp phát tài liệu miễn phí. Hiện nay, Trung tâm Tư vấn pháp luật Đoàn Luật sư tỉnh Bình Dương vẫn chưa hoàn thiện cơ cấu tổ chức.
III. Công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo
Sở Tư pháp thực hiện tốt công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết các khiếu nại, tố cáo, phản ánh trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp đạt hiệu quả, không để tồn đọng, không phát sinh điểm nóng, phức tạp. Qua thanh tra, kiểm tra đã phát hiện, chấn chỉnh, xử lý kịp thời các sai phạm. Các cá nhân, tổ chức bị xử phạt vi phạm hành chính nghiêm túc chấp hành quyết định xử phạt của Sở Tư pháp; khắc phục những sai sót theo kết luận của Sở Tư pháp, tổ chức họp rút kinh nghiệm không để xảy ra sai sót tương tự.
IV. Một số giải pháp
1. Công chứng
Kiến nghị Bộ Tư pháp sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật về công chứng, dữ liệu thông tin hành nghề công chứng (bao gồm thông tin về họ tên, ngày sinh của công chứng viên, quyết định bổ nhiệm, đăng ký hành nghề, xóa đăng ký hành nghề, ngày tháng năm cập nhật). Đây là cơ sở dữ liệu dùng chung để Sở Tư pháp các tỉnh thành tra cứu thông tin hành nghề công chứng một cách nhanh chóng, thuận tiện, tiết kiệm thời gian và chi phí, đảm bảo giải quyết thủ tục hành chính đúng thời hạn cho tổ chức, cá nhân.
2. Luật sư
Kiến nghị Bộ Tư pháp sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật về luật sư, xây dựng dữ liệu thông tin hành nghề luật sư toàn quốc.
3. Đấu giá tài sản
Để nâng cao tính chuyên nghiệp của các doanh nghiệp đấu giá tài sản, cần bổ sung quy định về chế tài xử lý đối với trường hợp doanh nghiệp đấu giá tài sản có đăng ký hoạt động nhưng không phát sinh hoạt động đấu giá trong thời hạn 2 năm thì bị thu hồi giấy đăng ký hoạt động.
4. Giám định tư pháp
- Xây dựng cơ chế ưu đãi riêng đối với các tổ chức giám định tư pháp ngoài công lập (ngoài việc miễn thuế của Trung ương thì có thể ưu đãi thêm các vấn đề khác như miễn thuế đất đai, tạo điều kiện vay tiền mua trang thiết bị...), mở rộng lĩnh vực thường phát sinh nhu cầu giám định tư pháp như giám định tài liệu, giám định chữ ký.
- Có hướng sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về giám định tư pháp để phù hợp và đáp ứng với tình hình thực tiễn (Điều 10, Điều 14 Luật Giám định tư pháp).
5. Thừa phát lại
- Để nâng cao trách nhiệm của Thừa phát lại đối với các hoạt động của mình, đặc biệt trong hoạt động lập vi bằng, đề xuất bỏ quy định đăng ký vi bằng tại Sở Tư pháp, Thừa phát lại khi lập vi bằng phải tự chịu trách nhiệm và đảm bảo tính pháp lý của vi bằng như đối với quy định của pháp luật về công chứng.
- Hoàn thiện các quy định pháp luật về Thừa phát lại, đặc biệt là các quy định trong việc xác định nội dung lập vi bằng để tránh các trường hợp không phân định rõ ràng với các lĩnh vực khác như công chứng, chứng thực.
- Nâng cao tiêu chuẩn bổ nhiệm và nâng cao chất lượng các lớp bồi dưỡng về Thừa phát lại để đảm bảo xây dựng một đội ngũ Thừa phát lại vững về chuyên môn, nghiệp vụ, có đạo đức nghề nghiệp.
6. Tư vấn pháp luật
Hoàn thiện các quy định pháp luật của Nghị định 77/2008/NĐ-CP, theo đó điều chỉnh các điều kiện, tiêu chuẩn của tư vấn viên pháp luật cho phù hợp với tình hình thực tế nhằm thu hút đội ngũ này tham gia vào các trung tâm tư vấn pháp luật; sửa đổi, bổ sung một số quy định về cấp lại Giấy Đăng ký hoạt động của trung tâm; đồng thời có các định hướng để phát triển trung tâm tư vấn pháp luật phù hợp với các xu hướng trong thời gian tới về kinh phí, tổ chức nhân sự.